Anemone Apennina

Stinzenflora, een groen erfgoed

Negentien cultuurhistorische Friese stinzenplanten bij elkaar. Ze bloeiden, eenieder op verschillende tijden en op verschillende historische vindplaatsen in Friesland van januari t/m mei. Ze pronken in voorgrond voor de enig overgebleven middeleeuwse torenstins van Friesland, de Schierstins.

Een vervolg op Anemone Coronaria en Anemone Nemorosa, nu Anemone Apennina; de blauwe anemoon. Dit werk laat het groene erfgoed; de Stinzenflora van Friesland zien. Bijzondere flora met een rijke geschiedenis. De verwilderde voorjaarsbloeiers werden soms al eeuwen geleden aangeplant bij monumentale staten en stinzen, bij woningen van notabelen en voorname boerenfamilies.

Onder invloed van de Franse en Engelse landschapsstijl hebben de historische tuinarchitecten ervoor gezorgd dat deze bijzonder flora naar Nederland is gekomen. Al vanaf de 16e eeuw, eerst in de kloostertuinen en vervolgens als sierplanten te schitteren in de tuinen van de meest vermogenden. De planten komen van origine uit Midden- en Zuid-Europa.

De naam ‘stinzenplanten’ is in de 20^e eeuw gegeven aan deze unieke bolgewassen voorjaarsbloeiers die het verval van oude tuinen of parken door de eeuwen heen hebben overleefd. Een stins is een verdedigbaar huis. Het woord verwijst naar stenen huis. De state is als opvolger van de stins een buitenplaats. De oudste voorbeelden van verdedigbare huizen (vanaf de 13/14^e eeuw), zijn de torenstinzen, die bewoond werden door hoofdelingen. De torenstinzen, bestonden meestal uit een overwelfde kelder en drie bouwlagen met schietgaten. Van de honderden stinzen die er ooit waren, is er slechts één bewaard gebleven, de Schierstins’ te Feanwâlden.

Mijn uitgangspunt is de lijst van stinzenplanten in Fryslân geweest hieronder te vinden, met de bloeitijd vermeld.

Winterakoniet                         jan.-mrt.

Gevuld sneeuwklokje            febr.-mrt.

Sneeuwklokje                        febr.-mrt.

Bonte krokus                         febr.-mrt.

Lenteklokje                            febr. -mrt.

Vingerhelmbloem                  mrt.-apr.

Holwortel                               mrt.-apr.

Gele anemoon                      april

Gevulde bosanemoon          april

Blauwe anemoon                  april

Daslook                                 april-mei

Wilde hyacint                        april-mei

Haarlems klokkenspel          eind april-mei

Knikkende vogelmelk            april-mei

Gevlekte aronskelk                april-mei

Italiaanse aronskelk              mei

Gevlekte longkruid                mrt.-mei

Bostulp                                  april-mei

Adderwortel                           mei-juli

Vele malen ben ik op de verschillende locaties geweest om ze allemaal te fotograferen: Jongemastate (Raerd), tuin van Juffvrouw Sickenga (Wolvega), Schierstins (Feanwâlden), Martenatuin (Franeker), Philippusfenne (Kollum), Poptaslot (Marsum), Martenastate (Cornjum), van Coehoornbos (Wijckel) en Harsta state (Hegebeintum).

Mijn bronnen waren voornamelijk het boek ‘Stinzenplanten in Fryslân’ uitgeverij Noordhoek en de website stinzenflora-monitor.